Ya’yejal ti chib jnutzoviletike

Oy jun jnutzovil vinik, toj ech’em xa ox lek sna’snutzuvaj; ti te ta snae sk’ianojanbe skotol snukulil ti chonetike ti stzakanoj tal ta te’tike. Oy no ox jun vinik xtok ti ta xchan ya’i ti nutzuvile, ta sk’an ta xbat ya’i ta nutzuvajel, te laj yalbe ti buch’u sna’e:

“¿K’usi ora chabat ta mutzuvajel?” “Chibat ok’om”, xi itak’av ti jnutzuvajele. “¿Mi mu xak’an xavik’un bal? Ta jk’an ta jchi’inot ka’i yu’un ta jchan ka’i ek”.

“Lek oy, batik. K’alal mi lilok’ batele te ch-ech’ kik’ot, chapano me aba un, chaplan me lek ti ta ik’lomantik une”, xi ti jnutzuvile.

Te xmuyibaj ikom, xchapanoj xa sba sventa tzmala ti k’usi ora ta x-ech’ ti bankilal jnutzuvile; pero mu’yuk bu ijelav o un. Ti prove vinike jech laj yal: Ti yo’ muk’ x-ech’ yik’une yu’un xa mu sk’an xik’un batel; pero k’uk cha’aluk ta o no ox xibat, yabtel laj yalbun bu stuk’il chbate ta jtz’akli batel. Tey ibat un.

Te la stz’akli batel, tey ik’ot ti bu o no ox chbatike; te bojbil la sta ti vomole, velbil xa ox ti te’tike; la st’un batel ti be ti bu i’ech’ batel ti june. K’alal jech snatil xa ox oye, tey ta yut te’tike, laj ya’i te ch-ok’ jun olol; jech o xal un, la st’un batel, ba sk’el ti k’usi tee. K’alal ik’ot une, te la sta jun olol sesoltabil ta machita, te puch’ul bojbil ti yo’e. Te laj yal ti olole:

–¡Lekil vinik, ik’un batel ta jna! “K’uxi ta jna’ bu to jechukal ana. K’uxi ta jna’ bu to ana. K’uxi ta jna’ bu to nakalot, bu to likemot tal. ¿K’usi chapas li’e?, ¿k’uyu’un atuktuk oyot?”. Ti olole itak’av: “Yu’un ta melel, jmoj ti jol eke, jmoj yit’ixal ko’nton k’ucha’al ti bankilal jnutzuvile; yu’un ko’onuk la jk’an jsibtas k’alal la vbis jba ta muk’ta con, pero k’alal laj yilun ti te telelune la sesoltaun ta machita, xchi’uk la sbojbun ti ko’e. Jech o xal un ta jk’anbot vokol xavik’un batel ta jna”.

Jech laj yal ti jchanbotal nutzuvile: “Laj kalbotxa yu’un mu xkojtikin bu li anae, ti bu nakalote”. Jech te itak’ab li olole: “Mi chapasbun pavor chavik’un batele, vu’un chajbeiltasot batel”. “Lek cha’e”, xi ti jchanbotal nutzuvile. La skuch batel, tey ibatik un. Ti chanbotal jnutzuvile te yik’oj batel jkot yunin tz’i’, jech yunin muk’ule. “Li’ tuk’ chijbate, yo’ bu ch’en xvinaj le’e, te nakalun, tijo k’otel li ti’nae, ja’ te oy jna”.

Ja’jech ibatik un. K’alal ik’otike la sk’oj li ti’nae, te la sjam jun vinik. Jech la jyal ti jchanbol ntzuvile: “Li’ laj kik’tal li olole, yayijem, yayijesat ta be”. Ti vinike xi itak’av: “A veno, kolaval tajmek, iktao te

Y”. “Jech ik’ot ta stojolal yu’un ta skoj yit’ixal yo’nton; ko’ol jech s-elan tzpas chak’ucha’al ti jnutzuvile ti buch’u muk’ x-ech’ yik’ot tale. Komtzano teye, ochan talel. Yu’un la atz’ik xa avokol ta yik’el talel li olole, ochan talel; tzako tal ti tz’omole yo’ xachotie”, xi ti vinike. Pere ma’uk batz’i tz’omol, ja’ jun muk’ta ib. Tey ichoti un ti ta tz’omole.

Tz’akal to ti vinike laj yik’ talel skotol ti chonetik te oy ta snae, skotol ti jaylajuntos ti chonetike te oy yu’un. Pero la sbijubtas ba’yel ti vinike: “Mume xaxi”, mu k’usi chapasbat. K’alal ilok’ tal ti chij Chone te i’albat yu’un ti vinike”: “Ta jk’an chapas jun takbotal mantal, pero anil ta jk’an”. “¡Ay kajval, pero mu xu’ xi’anilaj une!” xi ti chij Chone. “Veno, jechuk te k’alal, yu’un jech atalel, ti k’usi ta jk’ane mu spas avu’un ta anil”. K’un to un te ilok’talel li sot Chone, ja’ no ox jech xtok: “¿Mi xak’an xa pasbun jun pavor? Pero ta anil ta jk’an”. “Tana, pero li vu’un eke mu xi’anilaj”, xi ti sot Chone. “Veno, jechuk te k’alal, yu’un mu k’u xavut xpas ta anil ti k’usi ta jk’ane”, xi ti vinike. Tz’akal to un ilok’ talel li ak’ Chone, ja’ jun jich’il con, ja’ jun matarol, ta anil sna’ xanab; “jk’eltikik vo’ote, chapas jun takbotal mantal; chabat t asna li jun vinik le’e, ti buch’u la sesoltabun ta machita li jnich’one, te chba avak’ aba ta yak’ol ti’na, te chamala k’uxi ora xk’ote, sventa chavak’be ya’i jun kastiko. Batan ta anil yu’un po’oy xa xk’ot, li ta jk’elote”, xi ti stot olole.

Te ibat ti ak’ con une, te laj yak’ sba jech k’ucha’al i’albate. K’alal i’och batel li vinike, k’alal isut xa ox tal ta nutzuvajele, te ilaj ta ti’el ta mero snuk’; te chamen ikom li vinik k’alal ta yut to snuk’ ik’ot li stz’utz’op li Chone. K’alal laj yil icham xa ox ti vinike, ti ak’ Chone te iyal, te ibat ta stojolal ti yajvale. “La xa jpas li mantale, kajval”, xi k’otel. “¿Mi lek me la apas?”, xi la sjak’ li vinike. “Lek” xi li Chone, “¿K’usi sk’elobil avich’oj tal?” xi li vinike. “K’elo, li’ oy xch’ich’el ta jtz’utz’optake, ja’ sk’elobil chakak’be”, xi li Chone.

K’un to un laj yalbe li vinik li buch’u chchan ya’i te nutzuvile, yu’un laj yil skotol ti k’usi ik’ot ta pasele:

“¿K’usi chak’an chakak’be? ¿K’usi atojol chak’an yu’un la avik’ tal li jnich’one? ¿Mi chak’an tak’in? ¿Mi chak’an chonetik? ¿K’usi chak’an?” xi ti stoto olole. “Ti k’usi ta jk’ane ja’ ti jna’uk lek nutzuvile,” jech itak’av. “K’uxi un cha’e, ¿mi chak’an jkot aka”? Albun ti k’usi chak’ane”. “Mo’oj, ti k’usi ta jk’ane ja’ jkotuk jtzi’i’ “sventa chinutzuvaj o “xi ti jchanbotal nutzuvile”.

“Pero ¿k’uyu’un chak’an atz’i’ te oy jkot avu’un une”, xi ti yajval nae. “Jech, pero mu sna’ nutzuvil”, xi itak’av. “A le’e mu’yuk vokol, tzako talel ta jtz’uiltasbot”. Te la stz’uiltas li tz’i’e’. K’un to un laj yalbe ti jchanbotal nutzuvile: “Ta xakak’bot li jtz’i’take”. Pero li stz’i’tak li anjele ja’ li kotome xchi’uk li me’ele.

Te ta sti’ li ch’ene te la staan epal kotometik xchi’uk me’eletik, tey lik smililan xchi’uk ti yunin ch’in tz’i’e, nutzuvil, skotol ta tos chonetik te ta stzakanan. Yu ‘un ja’ jech ti k’usi chchan ya’i o no ox ti vinike, ta ora une yu’un xu’ xa snutzuvaj lek.

Ja’ jech yelanil taj une, jech ikom o ta bakilal jnutzuvil koltabil yu’un ti anjel tey. Mas to lek sna’ snutzuvaj k’ucha’al ti june ti buch’u oy yit’ixal yo’ntone, ti buch’u mu sk’an xchanubtasvane.